تحلیل جامعه شناسانۀ رُمان دل کور اثر اسماعیل فصیح

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

چکیده

جامعه­ شناسی ادبیات، بررسی متون ادبی، از نگاه جامعه ­شناختی است که رابطۀ بین ادبیات و عناصر اجتماعی را نشان می­دهد. در واقع این نوع تحلیل به بررسی تأثیر متقابل ادبیات و جامعه بر همدیگر می­پردازد. خوانشِ متفاوت اثر ادبی، فرآیندی است دو سویه بین نویسنده و خواننده. اهمیت آن از آنجایی است که سنّت­ های ادبی در پی مطلق­گرایی معنا هستند، نگاهی تک بعدی که انسان مُدرن، آن را برنمی­تابد و به نوعی خواننده را دچار بی میلی می­کند. اما نقد بر پایۀ جامعه ­شناسی به عنوان یک تحلیل جدید، باعث پیوند ذهن خواننده با ابعاد مختلف زیبایی­ شناسی متن  می­گردد. برای این منظور رُمان دل کور اسماعیل فصیح که دوران مختلف پرالتهاب تاریخ ایران از جمله سال­ های حکومت پهلوی و انقلاب مشروطه را در برمی­گیرد، مورد نقد جامعه شناختی قرار گرفته تا ارتباط ادبیات با محیط و طبقات اجتماعی آن عصر را نشان دهد. در این پژوهش، ابتدا به تشریح نظریات نقد جامعه شناسی ادبیات و دسته بندی مؤلفه های جامعه شناسانه از دیدگاه گلدمن، لوکاچ، باختین و اسکارپیت پرداخته شده سپس این مؤلفه ها در بافت جامعۀ موردِ نظرِ نویسنده پیاده شدند تا بتوانیم نوع زندگی مردم، طبقات اجتماعی مختلف به خصوص قشر مستضعف و پایین جامعه، مشاغل آنها، جایگاه اجتماعی زنان و محرومیت هایشان ، مباحث تاریخی، زیرساخت­ های اجتماعی، نبود بهداشت، شیوع بیماری ها و قحطی، استفاده از طب سنتی به جای درمان های به روز، آسیب­های اجتماعی، فقر، فحشا، تجاوز، خشونت، رباخواری، اسیدپاشی، باورهای مذهبی،باورهای عامیانه، خرافات آن عصر و ... را بهتر درک کنیم. لازم به ذکر است این تحقیق به روش «توصیفی – تحلیلی» انجام پذیرفته است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

کتاب ها

  1. اسکارپیت، روبرت (1376) جامعه شناسی ادبیات، ترجمة مرتضی کتبی، تهران:سمت.
  2. باختین، میخاییل (1380) سودای مکالمه، خنده، آزادی، ترجمة محمد جعفر پوینده، تهران: نشر چشمه.
  3. تادیه، ژان- ایو (1377) جامعه ­شناسی ادبیات و بنیان­گذاران آن، ترجمة محمدجعفر پوینده تهران: نقش جهان.
  4. تسلیمی، علی (1388) نقد ادبی، تهران: کتاب آمه.
  5. زرّین کوب، عبدالحسین(1378) آشنایی با نقد ادبی، چاپ پنجم، تهران: نشر سخن.
  6. زیباکلام، صادق (1396) جامعه شناسی به زبان ساده، چاپ هفتم، تهران:نشر روزنه.
  7. سیّد حسینی، رضا (1391) مکتب­ های ادبی، جلد اوّل، چاپ هفدهم، تهران: انتشارات نگاه.
  8. فصیح، اسماعیل (1376) دل­کور، چاپ چهاردهم، تهران: نشر البرز.
  9. کادن،جان آنتونی (1386) فرهنگ ادبیات و نقد، ترجمه کاظم فیروزمند، چ دوم، تهران: نشر شادگان.
  10. گرانت، دیمیان (۱۳۹2) رئالیسم، ترجمۀ حسن افشار. تهران: نشر مرکز.
  11. گلدمن، لوسین (1371) جامعه ­شناسی ادبیات(دفاع از جامعه ­شناسی رُمان)، ترجمةجعفرپوینده، تهران: هوش و ابتکار.
  12. ___، ___ ( 1376) پیوند آفرینش ادبی با زندگی اجتماعی، ترجمة محمد جعفر پوینده، تهران: نشر چشمه.
  13. لوکاچ، جورج، (1381) جامعه ­شناسی رُمان، ترجمة محمد جعفر پوینده، تهران: نشر چشمه.
  14. ___، ____ (1380) نظریۀ رمان، ترجمه‌ی حسن مرتضوی، تهران: نشر قصه.
  15. لووی میشل و سامی نعیر (1376) مفاهیم اساسی در روش لوسین گلدمن، ترجمۀجعفر پوینده، چاپ اول، تهران: چشمه.
  16. هوف، گراهام گُلدِن(گُلدِر) (1365) گفتاری دربارۀ نقد ، ترجمۀ نسرین پروینی، تهران: امیرکبیر.
  17. ولک، رنه،  آستین، وارن (۱۳۹0) نظریۀ ادبیات ، ترجمۀ ضیاء موحد، چاپ سوم، تهران: نیلوفر.

مقاله ­ها

  1. رنجبر، ابراهیم (1393) بررسی جنبه ­های رئالیستی رمان جزیرة سرگردانی، فصلنامة پژوهش­ های ادبی، سال11، ش43 ، ص53-72.
  2. علایی، مشیت (1380)نقد ادبی و جامعه ­شناسی، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، سال چهارم، شمارة 10 و 11 ،ص 20- 33 .
  3. فتوحی، محمود، صادقی، هاشم (1392) شکل­ گیری رئالیسم در داستان­ نویسی ایرانی، مجلّة جستارهای ادبی، دورة 46 ، شمارة 182، ص1-26.
  4. فلسفی، حسن، (۱۳55) مقدمه­ ای بر جامعه ­شناسی ادبی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تبریز، ش ۱۱7، ص ۱00- ۱۱۲.
  5. وحیدا، فریدون، (۱۳7۶) گامی در قلمرو جامعه ­شناسی در ادبیات، جامعه­شناسی ایران، ش ۲، ص ۳۳ -۴۶.
فصل نامه علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 12، شماره 43
بهار 1399
صفحه 141-170

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار