نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• منیژه فرجیان محترم ¹
• علی دهقان ²
• ایوب کوشان ³

¹ دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

² گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

³ عضو هیئت علمی دانشگاه ازاد تبریز

چکیده

توجّه به فرم و برجسته‌کردن آن، به یکی از وجوه شاخص نویسندگان پسامدرن تبدیل شده‌است. مفهوم فرم در این جریان، اشاره به قالب بیان یا طرز معناسازی است. در این صورت تمامی تمهیداتی که درخدمت به وجودآمدن شکلی نو و بدیع برای ارائۀ محتوا از جمله فراداستانی‌بودن، ساحت‌های وجودشناسانه به‌کارمی‌روند، جنبۀ درونی فرم تلقی شده و طرز قرارگرفتن واژه‌ها بر روی کاغذ، بازی با کلمات، تکرار و مانند آن، جنبۀ بیرونی فرم شمرده ‌می‌شوند. توجّه به فرم بیرونی گاهی سبب‌گردیده که نویسنده با افراطی توجیه‌ناپذیر به شکل‌پردازی بگراید و از مسیر بیان مفهوم کاملاً بازماند. از این ‌رو در نقد ادبی معاصر، بررسی و تحلیل تکنیک‌های نوآورانه‌ای که نویسنده برای معناسازی به‌ کار می‌گیرد، در کانون توجّه منتقدان قرارگرفته‌است. هدف این مقاله نیز بررسی شگردهای نوآورانة معناساز در «بیوتن» امیرخانی است. بر این مبنا، شناختن نوع فرم‌ها و شکل‌های بدیع به کاررفته در بیوتن و تأثیر آن‌ها در معناسازی و تعمیق محتوا، سؤال‌های اساسی این پژوهش بوده‌اند. بررسی عناصر فرمی و تحلیل نقش آن‌ها در برجسته کردن درونمایه‌های داستان، نشان می‌دهد که روش امیرخانی صرفاً نوگرایی‌های ظاهری نبوده‌است و وی با آشنایی‌زدایی پویا و برجسته‌سازی فرم، به محتوای متن ژرفای ویژه‌ و تفکّرانگیز بخشیده است.

کلیدواژه‌ها

• بیوتن
• پست‌مدرنیسم‌
• فرم
• برجسته‌سازی
• بازی زبانی