نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی ، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
چکیده
در تحلیل سبکشناسانۀ متن و بیان دیدگاه شاعر، واکاوی و شناخت مقوله های نحوی «وجهیت و صدای دستوری» اهمیت بسیاری دارد. هدف این مقاله کشف پیوند میان وجهیت با معنای سخن و چگونگی میزان قطعیت متن شعر و قاطعیت کلام شاعر است. برای یافتن چگونگی رابطۀ زبان شاعر با جهان بینی وی، با روش توصیفی-تحلیلی، سه متغیر نحوی وجهیت «فعل، قید و صفت» با دو صدای نحوی «فعال و منفعلِ» در بافت شعر دو منظومۀ ارزشمند ادب معاصر؛ «آرش کمانگیر و درفش کاویان» مورد بررسی قرارگرفت. یافته های حاصل از پژوهش، نشان داد که میان ساختارهای نحوی با محتوای سخن، یک رابطۀ همسو و مکمل بر قرار است. وجه اخباری به عنوان وجه غالب با درجه بیان قطعی از «اسطوره آرش» و «قهرمانِ ملی کاوۀ آهنگر» خبر می دهد که کسرایی و مصدق، با علاقۀ وافر و مبتنی بر نیاز جامعه، به باززایی آن اسطوره ها دست زدهاند. پربسامدترین صدای دستوری، صدای منفعل است. اما از آنجا که در این تحقیق، همه جملاتِ حاوی «فعل لازم و فعل اسنادی» ماهیت منفعل ندارند، عکس معیار تشخیص عمل کرده و صدای فعال بر صدای منفعل غلبه مییابد و به موضع اقتدار کلام گوینده می افزاید. از تلاقی دولایۀ نحوی در این دو اثرحماسی، چهار مولفه سبکیِ؛ «نحو شعری پویا، صورت سبکی احساسی و آرمانگرا، دو دیدگاه امید و ناامیدی و دو موضِع آشکار و پنهان» ایجاد شده است.
کلیدواژهها
کتاب ها
احمدی، بابک (1372) ساختار و تاویل متن، جلد اول، تهران: نشر مرکز.
فتوحی، محمود (1391) سبکشناسی، نظریه ها، رویکردها و روش ها، چاپ اول، تهران: سخن.
درپر، مریم (1392) سبکشناسی نامه های غزالی با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی، چاپ اول، تهران: انتشارات علم.
روزبه، محمد رضا (1383) شرح، تحلیل و تفسیر شعر نو فارسی، چاپ اول، تهران: انتشارات حروفیه.
شریفی، فیض (1391) شعر زمان ما، سیاوش کسرایی، چاپ اول، تهران: انتشارات نگاه. .
طاهری، قدرت الله (1392) بانگ در بانگ، تهران: نشرعلمی.
فرشیدورد، خسرو ( 1388) دستورمفصلامروز، تهران: سخن.
کسرایی، سیاوش (1387) مجموعه اشعار، از آوا تا هوای آفتاب، تهران: نگاه.
لنگرودی، شمس (1377) تاریخ تحلیلی شعر نو، جلد 2، تهران: نشر مرکز.
مصدق، حمید (1340) منظومۀ درفش کاویان، تهران: انتشارات توکا.
مقالات
رحمانی پرهیزکار، زهرا و گلفام، ارسلان (1393) بررسی طرح واره های وجهیت در زبان فارسی با رویکرد شناختی، فصلنامۀ مطالعات زبان و گویش های غرب ایران، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی کرمانشاه سال اول، شمارۀ 4، صص118-101.